ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

Οι ομάδες αίματος Οι ομάδες αίματος είναι κληρονομική ιδιότητα που οφείλεται στην παρουσία αυτοσωμικών γονιδίων, τα οποία ελέγχουν την ύπαρξη και τη λειτουργία ειδικών πρωτεϊνών με αντιγονική δράση (συγκολλητινογόνα) που βρίσκονται στην μεμβράνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Ο πρώτος που ανακάλυψε τις ομάδες αίματος ήταν ο Landsteiner το 1900.
Ο Landsteiner έδειξε ότι τα ερυθροκύτταρα του ανθρώπου έχουν ειδικά αντιγόνα στην κυτταρική τους μεμβράνη. Διαχώρισε λοιπόν διάφορες κατηγορίες αίματος βάσει των αντιγόνων που φέρουν.

Κατά το σύστημα ΑΒΟ διαμορφώνονται τέσσερις ομάδες αίματος , η Α , η Β , η ΑΒ και η Ο . Η ύπαρξη των ομάδων αυτών οφείλεται στην παρουσία τριών αλληλόμορφων γονιδίων, ο συνδυασμός των οποίων κάθε φορά ελέγχει και την παρουσία συγκεκριμένων συγκολλητινογόνων.

Έτσι, αν στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων ενός ατόμου υπάρχει το αντιγόνο Α , το άτομο αυτό ανήκει στην ομάδα Α. Αν υπάρχει το αντιγόνο Β , το άτομο ανήκει στην ομάδα Β, ενώ αν υπάρχουν ταυτόχρονα και τα δυο αντιγόνα Α και Β, το άτομο ανήκει στην ομάδα ΑΒ. Τέλος, αν δεν υπάρχει κανένα από τα αντιγόνα αυτά το άτομο ανήκει στην ομάδα Ο.

Στο πλάσμα του αίματος των ατόμων της ομάδας Α περιέχεται αντίσωμα του αντιγόνου Β (συγκολλητίνη αντι - Β). Αντίστοιχα στο πλάσμα του αίματος των ατόμων της ομάδας Β περιέχεται αντίσωμα του αντιγόνου Α (συγκολλητίνη αντι - Α).

Τα άτομα της ομάδας αίματος ΑΒ δεν φέρουν στο πλάσμα του αίματός τους τις αντίστοιχες συγκολλητίνες, ενώ τα άτομα της ομάδας Ο έχουν στο πλάσμα του αίματός τους και τις δυο αυτές συγκολλητίνες.

Στα ερυθροκύτταρα βρέθηκε και ένα τρίτο αντιγόνο, εκτός των Α και Β. Αυτό είναι το αντιγόνο Η , το οποίο ανακαλύφθηκε το 1980. Θα έπρεπε επομένως το σύστημα των ομάδων αίματος να ονομάζεται ΑΒΗ και όχι ΑΒΟ. Από βιοχημικής πλευράς, επομένως, τα άτομα έχουν ένα σύστημα ομάδων ΑΒΗ, αλλά για ιστορικούς λόγους το σύστημα αυτό αναφέρεται ως ΑΒΟ.

Συμβατότητα των ομάδων αίματος - κανόνες τήρησης κατά τις μεταγγίσεις
Η γνώση των ομάδων αίματος του συστήματος ΑΒΟ στον άνθρωπο είναι αναγκαία κατά τη διαδικασία των μεταγγίσεων για τις οποίες είναι απαραίτητο να υπάρχει συμβατότητα ανάμεσα στο αίμα που χορηγείται και σε αυτό του δέκτη.

Αν δεν εξασφαλιστεί η συμβατότητα αυτή τότε παρουσιάζονται δυσάρεστα αποτελέσματα, τα οποία οφείλονται στη συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων και στην συνέχεια στην αιμόλυσή τους. Επίσης, δεδομένου ότι οι ομάδες αίματος του συστήματος ΑΒΟ κληρονομούνται σύμφωνα με τους νόμους του Mendel, χρησιμοποιούνται στην ιατροδικαστική σε περιπτώσεις αμφισβήτησης πατρότητας με σκοπό τον πιθανό αποκλεισμό της πατρότητας.
Συμβατότητα των ομάδων αίματος του συστήματος ΑΒΟ στον άνθρωπο ονομάζεται η αρμονική σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των αντιγόνων και των αντισωμάτων του αίματος δότη και δέκτη.

Η σχέση αυτή εξασφαλίζεται αν δεν συνυπάρχουν συγκολλητινογόνα του δότη με τις αντίστοιχες συγκολλητίνες στο πλάσμα του αίματος του δέκτη.
Κατά τις μεταγγίσεις επιζητείται η χορήγηση αίματος που να ανήκει στην ίδια ομάδα αίματος με αυτή του δέκτη.

Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε με βάση τον κανόνα της συμβατότητας, περιορίζεται το μεταγγιζόμενο αίμα, με άλλα λόγια πρέπει να είναι μικρής ποσότητας (περίπου 20% του όγκου του αίματος του λήπτη).

To σύστημα Rhesus

Το σύστημα Rhesus είναι εξίσου σημαντικό με το σύστημα ΑΒΟ, όσον αφορά τις μεταγγίσεις αίματος. Το όνομά του προέρχεται από τους πιθήκους Macaca rhesus, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα που οδήγησαν στην ανακάλυψη αυτού του συστήματος.

Το είδος αυτό του πιθήκου και ο άνθρωπος έχουν στα ερυθροκύτταρά τους ένα κοινό αντιγόνο, το Rhesus (Rh).Τα ερυθροκύτταρα εκείνα που φέρουν το αντιγόνο Rh ονομάζονται Rh θετικά (Rh + ), ενώ εκείνα που δε φέρουν το αντιγόνο ονομάζονται Rh αρνητικά (Rh - ).
Το 85% περίπου των ατόμων της λευκής φυλής είναι Rh + , ενώ το υπόλοιπο 15% περίπου είναι Rh - .

Σε περίπτωση μετάγγισης αίματος Rh + σε άτομο Rh - για πρώτη φορά, δεν επέρχεται συγκόλληση. Προκαλείται όμως η παραγωγή αντισωμάτων στο αίμα του δέκτη ( ευαισθητοποίηση) με αποτέλεσμα μια δεύτερη πιθανή μετάγγιση Rh + αίματος στο ίδιο άτομο να προκαλέσει συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων λόγω συνύπαρξης του αντιγόνου Rh με το αντίστοιχο αντίσωμα.